विलियम विल्बरफोर्स: ब्रिटिस साम्राज्यबाट दास व्यापारको उन्मूलनकर्ता

“सर्वशक्तिमान् परमेश्वरले मेरो सामु दुई ओटा महान् उद्देश्यहरू राखिदिनुभएको छ: दास व्यापारको उन्मूलन र नैतिकताको सुधार”, २८ वर्षको उमेरमा विलियम विल्बरफोर्सले आफ्नो जर्नलमा परमेश्वरको बोलावटलाई यसरी व्यक्त गरेका थिए । 

विलियम विल्बरफोर्स ख्रीष्टियान राजनीतिज्ञ, ईश्वरशास्त्रीसाथै सामाजिक सुधारक थिए । तिनकै निरन्तर सक्रियतामा ब्रिटिस साम्राज्यबाट दास व्यापार सदाको निम्ति उन्मूलन भएको थियो । तिनको मृत्युको तिन दिनअगि संसदले दास उन्मूलन कानुन १८३३ पारित गरेको थियो जसले दास प्रथालाई ब्रिटिस साम्राज्यबाट प्रभावकारी ढङ्गमा निषेध गर्‍यो ।  

२४ अगस्ट १७५९ मा इङ्गल्यान्डमा जन्मेका विलियम विल्बरफोर्स परिवारमा एकलो छोरा थिए । तिनका पिता रोबर्ट धनी व्यापारी थिए भने आमाको नाउँ एलिजाबेथ थियो । तिनका हजुरबुबा विलियम दुई पटक सहरको मायोरमा चुनिएका थिए । सात वर्षको उमेरमा विल्बरफोर्स स्थानीय स्कुलमा जान थाले जहाँ तिनी नमुना विद्यार्थी बने, तिनको वक्तृत्वकलाको लागि ।  

ख्रीष्टाब्द १७८५ मा विल्बरफोर्स ख्रीष्टियान बने र त्यसपछि तिनको जिउने शैलीमा परिवर्तनका रेखाहरू देखा परे । तिनले प्रसिद्ध भजन लेखक जोन न्युटनसित सल्लाह मागे । विल्बरफोर्स जुन राजनीतिक ओहोदामा पुगेका थिए त्यसलाई परमेश्वरको निम्ति प्रयोग गर्न प्रोत्साहित गरे न्युटनले । तिनले विल्बरफोर्सको बारेमा भविष्यवाणीसम्बन्धी यी वचनहरू पनि कोरे, “परमेश्वरले तपाईंलाई उहाँको मण्डली र यो राष्ट्रको भलाइको निम्ति उदय गराउनुभएको छ भनी आशा गरिएको छ र विश्वास गरिएको छ ।” त्यसको दुई वर्षपछि परमेश्वरले तिनलाई व्याप्त दास व्यापारको उन्मूलन र सामाजिक सुधारको निम्ति बोलाउनुभएको महसुस गरे जुन उद्देश्यलाई तिनले आफ्नो जर्नलमा लेखे ।

सोर्‍हौँ शताब्दीमा नै ब्रिटिसले दास व्यापार गर्न थालेको थियो । अफ्रिकाबाट लाखौँ दासहरूलाई किनेर वेस्ट इन्डिजमा निर्यात गरिन्थ्यो जहाँ ती दासहरूले चिनी, सुर्ती र कपास उत्पादन गर्थे । तिनीहरूको उत्पादन नै ब्रिटिसको ८० प्रतिशत विदेशी आय थियो । दास व्यापार ब्रिटिस आम्दानीको एउटा प्रमुख हिस्सा नै बनेको थियो । यस्तो पृष्ठभूमिमा कानुनी रूपमा दास व्यापारको उन्मूलन फलामको चिउरा चपाउनुसरह थियो ।

तथापि परमेश्वरको योजनाभित्र पर्ने अठोटले मूर्त रूप लिन्छ भन्ने यथार्थता विल्बरफोर्सको निरन्तर प्रयासपश्चात्को कानुनत: दास प्रथाको खारेजीमा देख्न सकिन्छ ।

१७८९ मा तिनले संसद भवनमा दास प्रथाको विरुद्धमा खरो भाषण गरे । दास व्यापार अन्याय र मानवीय प्रतिष्ठाको विरुद्धमा थियो भन्ने तिनको तर्क थियो । १७८१ देखि संसदमा झण्डै प्रत्येक वर्ष नै दास प्रथाको विरुद्धमा विधेयक पेस गरिएको भए तापनि विलियम विल्बरफोर्स र तिनको पक्षमा मत हाल्नेहरू पटक–पटक पराजित भए । तर तिनीहरूले हरेस खाएनन् । निरन्तर प्रयासको बाबजुत १८०७ मा दास व्यापार कानुनी रूपमा उन्मूलन भयो । २८३ भोट निर्मूलनको पक्षमा खसेको थियो भने केवल १६ ओटा त्यसको विपक्षमा ।

दास व्यापार कानुनले दास प्रथालाई गैरकानुनी ठहराई बाँकी कामको निम्ति मार्ग प्रशस्त गर्‍यो । दास प्रथा कानुनत: गैरकानुनी भए तापनि हजारौँ दासहरू फुक्का भइसकेका थिएनन् । तसर्थ, विल्बरफोर्सले आफ्नो बाँकी जीवन अफ्रिकासाथै विश्वका अन्य मुलुकहरूमा भएका दासहरूको अधिकारको पक्षमा वकालत गरी बिताए । अन्तत: तिनको मृत्युको केही दिनअगावै २६ जुलाई १८३३ मा दास उन्मूलन कानुन १८३३ पारित भयो जसले दास प्रथालाई ब्रिटिस साम्राज्यबाट प्रभावकारी ढङ्गमा निषेध गर्‍यो । निश्चय नै, यो विल्बरफोर्सको जीवनको महानतम प्राप्ति थियो ।

२९ जुलाई १८३३ मा तिनी यस धरतीबाट विदा भए । तिनको मृत्युको एक महिनापश्चात् दासत्व उन्मूलन कानुन पारित गरी झण्डै ८ लाख अफ्रिकी दासहरूलाई फुक्का गरियो जसको निम्ति हर्जानास्वरूप अरबौँ रुपियाँ खर्च गरिएको थियो ।

 

Leave Your Comments Here.