कन्स्टेन्टाइन महान्: पहिलो ख्रीष्टियान सम्राट् जसले ख्रीष्टियान धर्मलाई वैधानिकता प्रदान गरे

कन्स्टेन्टाइन महान् रोमी साम्राज्यका सन्ताउन्नौँ सम्राट् थिए जसले ख्रीष्टाब्द ३०६–३३७ सम्म शासन गरे । मण्डली र साम्राज्य दुवैको इतिहासमा तिनको शासन परिवर्तनको निर्णायक बिन्दु साबित हुन पुग्यो । इतिहासकारहरू तिनलाई पहिलो ख्रीष्टियान सम्राट्को रूपमा हेर्छन् ।

ख्रीष्टाब्द २७२ तिर पिता फ्लाभिअस कन्स्टेन्टिनस र माता हेलेनाबाट रोमी प्रान्त मोइसिया (आधुनिक युरोपेली मुलुक सर्बिया) मा कन्स्टेन्टाइन महान्को जन्म भएको थियो । निम्न शासकको रूपमा फ्लाभिअसले स्पेन, गउल र ब्रिटेनमा शासन गरेका थिए र तिनलाई सफल सेनापति ठानिन्थ्यो । सम्राट् डायोक्लिसन (२८४–३०५) ले गद्दी छाडेपछि सेनापति फ्लाभिअस रोमी साम्राज्यको पश्चिमी भूभागको सम्राट् बने तर तिनको शासन एक वर्ष मात्र लम्बिन पायो ।

आफू बिरामी परेर मर्न लाग्दा पिता फ्लाभिअसले छोरो कन्स्टेन्टाइनलाई पश्चिमी रोमको सम्राट् बनाए । त्यसपछि तिनले ब्रिटेन, गउल र स्पेनमाथि शासन गर्न थाले । तिनले आफ्नो राज्यको सिमानालाई बढाए र जनताले तिनलाई असल शासकको रूपमा हेर्न लागे ।

तर गृहयुद्ध चर्किएपछि धेरै शक्तिशाली मानिसहरूले रोमी साम्राज्यलाई आफ्नो कब्जामा पार्न चाहे जसमध्ये एक थिए, म्याक्सिन्टस । तिनले आफैलाई सम्राट् घोषणा गरे । रोममा बस्ने यी स्व–घोषित शासकले रोम र इटालीमाथि कब्जा जमाए ।

कन्स्टेन्टाइन र तिनको सेना म्याक्सिन्टसको विरुद्धमा युद्ध गर्न अगाडि बढे । म्याक्सिन्टसको सेनाको आकारको तुलनामा कन्स्टेन्टाइनको सेनाको आकार झण्डै आधा भए तापनि कन्स्टेन्टाइनले सपनामा ख्रीष्टको दर्शन देखेका थिए जसमा तिनले ख्रीष्टको नाउँमा युद्ध गरे जित हासिल गर्नेथिए भनी तिनलाई बताइएको थियो । नभन्दै, ख्रीष्टाब्द ३१२ मा तिनले युद्ध जिते र तिनी पश्चिमी रोमको एक मात्र सम्राट् बने भने लिसिनस पूर्वका सम्राट् बने । कन्स्टेन्टाइनले युद्धको सफलताको श्रेय ख्रीष्टियान परमेश्वरलाई दिए यद्यपि यसभन्दा अगि तिनले सूर्य देवतालाई पुज्ने गर्थे । 

मण्डली इतिहासमा ख्रीष्टाब्द ३१३ लाई एउटा महत्त्वपूर्ण साल मानिन्छ । यही सालमा पूर्व र पश्चिमका दुवै सम्राट्ले हस्ताक्षर गरेको मिलानको घोषणा जारी गरियो । अब ख्रीष्टियान धर्मले वैधानिकता पायो । रोमी साम्राज्यमा ख्रीष्टियानहरूलाई सताउन नपाउने भयो यद्यपि यसभन्दा अगि मनग्गे ख्रीष्टियानहरू ख्रीष्टमाथिको विश्वासकै कारणले सहिद बन्नुपरेका थिए । राज्यले देवी–देवताहरूलाई चढाउने पशु बलिले निरन्तरता पाएन; सम्राट्ले मण्डलीलाई उचित स्थान प्रदान गरे; तिनले मानवतावादी सुधारहरूको अनुसरण गरे; हरेक नागरिकलाई धार्मिक स्वतन्त्रता प्रदान गरियो; अगिल्ला सतावटहरूमा खोसिएका विश्वासीहरूका सम्पत्ति फिर्ता गरिए । सम्राट् कन्स्टेन्टाइन आफै नै ख्रीष्टियान बने । 

अनुगामी वर्षहरूमा थप कानुनहरू ल्याइए जुन ख्रीष्टियान मूल्य मान्यताहरूमा आधारित थिए । सबै मानिसहरू परमेश्वरको स्वरूपमा सृष्टि गरिएको छ भन्ने बुझाइको कारणले दास र अपराधीहरूलाई निधारमा छाप लगाउने कार्यलाई निषेध गरियो; दासलाई क्रूसमा झुन्ड्याउने चलनको निर्मूलन गरियो; मान्छेले मान्छेको विरुद्धमा लडेर रगत बगाई मनोरञ्जन लिने खेललाई मनाही गरियो; अनपेक्षित शिशुहरूलाई मार्ने अभ्यासमा रोक लगाइयो ।

सम्राट्को संरक्षणबाट मण्डलीले आर्थिक र भौतिक लाभ प्राप्त गर्‍यो; बाइबल धर्मशास्त्रका नयाँ प्रतिहरू प्रकाशन गरिए; मण्डलीका अगुवाहरूलाई राज्यका महत्त्वपूर्ण स्थानहरू प्रदान गरिए; राज्यका केही आम्दानी मण्डलीका गतिविधिहरूका लागि छुट्टयाइए । ख्रीष्टियान सहिदहरूले मृत्यु वरण गरेका स्थानहरूमा थुप्रै मण्डली भवनहरू खडा गरिए । सम्राट्ले ख्रीष्टलाई क्रूसमा टाँगिएको वास्तविक स्थान पहिल्याउने चेष्टा गरी त्यहाँ तिनले मण्डली भवन निर्माण गरे । रोममा पत्रुस र पावलको मृत्युको सम्झनामा दुई ओटा ठुला–ठुला मण्डली बनाइए ।

तर पूर्वका सम्राट् लिसिअसलाई राज्यका केही गतिविधिहरू मन परिरहेको थिएन । त्यसैले तिनले ख्रीष्टियानहरूलाई पुन: सताउन थाले । तर पश्चिमका सम्राट् कन्स्टेन्टाइन त्यसको विपक्षमा उत्रिए । कैयौँ युद्धहरूपश्चात् कन्स्टेन्टाइनले लिसिअसलाई पराजित गरे र ख्रीष्टाब्द ३२४ मा कन्स्टेन्टाइन एकीकृत रोमको शासक बने ।

राज्यले ख्रीष्टियानहरूलाई सहुलियत दिएकोले मानिसहरू ख्रीष्टियान धर्मप्रति आकर्षित भए । मण्डलीमा नामधारे ख्रीष्टियानहरूको सङ्ख्या मात्र बढ्न थालेन तर झुटा शिक्षाहरू पनि देखा परे । त्यसको समाधानको लागि सम्राट्ले ख्रीष्टाब्द ३२५ मा एउटा भेला बोलाए जसलाई मण्डली इतिहासमा नैसियाको परिषद् भनेर चिनिन्छ । झण्डै ३०० जना बिशपहरूको उपस्थित भएको यो जमघट मण्डलीको पहिलो विश्वव्यापी परिषद् थियो । येशूलाई परमेश्वरभन्दा कम दर्जा दिने शिक्षाहरूलाई झुटो मानी येशू “सार” मा पिता परमेश्वर बराबर हुनुहुन्छ भन्ने कट्टरवादी शिक्षालाई अनुमोदन गरियो ।

सम्राट्ले कन्स्टेन्टिनोपललाई नयाँ राजधानी बनाए । झण्डै ६ वर्ष लगाएर निर्माण गरिएको यो सहरले ३३० मा पूर्णता पाएको थियो । यो यति वैभवशाली थियो कि यसले रोमसँग प्रतिस्पर्धा गथ्र्यो । ख्रीष्टाब्द १४५३ मा यो मुस्लिमहरूको हातमा नपरुञ्जेलसम्म यो मध्यकालभरि नै सर्वाधिक ठुलो सहर बन्यो । 

आफ्नो मृत्युको केही समयअगि मात्र बप्तिस्मा लिएका कन्स्टेन्टाइन ख्रीष्टाब्द ३३७ मा प्रभुमा सुते र तिनको शवलाई नयाँ राजधानीमा गाडियो । तिनको मृत्युमा विश्वले शोक मनाएको थियो ।  

    

   

Leave Your Comments Here.