इस्राएलको
तेल
अभिभ
विश्वविद्यालयमा पुरातत्त्वविद्या
पढाउने प्राध्यापक गब्रिएल बार्के
ख्रीष्टाब्द १९७९ मा
प्राचीन यरूशलेमस्थित केतेफ हिन्नोम नाउँ
गरेको पुरातात्त्विक क्षेत्रमा
उत्खनन गर्दै थिए ।
उत्खननको क्रममा तिनले त्यहाँ
फेला पारेका थुप्रै
महत्त्वपूर्ण प्राचीन सामग्रीहरूमध्ये तिनले
चाँदीका दुई ओटा
मुठ्ठाहरू पनि फेला
पारे जसलाई केतेफ हिन्नोम रक्षा
कवचहरू
भनिन्छ । यी
मुठ्ठाहरू त्यहाँ लगभग सातौँ
शताब्दी ख्रीष्टपूर्व अर्थात् आजभन्दा २,७०० वर्षअगितिर
राखिएका थिए ।
संसारलाई
छक्क पार्ने कुरोचाहिँ
के हो भने
ती मुठ्ठाहरूमा गन्ती
६:२४–२६
का वचनहरू अभिलिखित
छन् जहाँ पूजाहारीले
दिने आशीर्वादलाई लेखक
मोशाले उल्लेख गरेका छन्,
“परमप्रभुले तिमीहरूलाई आशिष् देऊन्,
र तिमीहरूलाई रक्षा
गरून् । परमप्रभुले
आफ्नो मुख तिमीहरूमाथि
चम्काऊन्, र तिमीहरूलाई
अनुग्रह गरून् । परमप्रभुले
आफ्नो चेहरा तिमीहरूमाथि
प्रकाश गरून्, र तिमीहरूलाई
शान्ति देऊन् ।”
हालसम्म
पत्ता लागेको यो
नै बाइबलीय वचनको
प्राचीनतम अंश हो
। पञ्चग्रन्थ (उत्पत्तिदेखि
व्यवस्थासम्म) निर्वासनपछिको उत्पादन हो भनी
दाबी गर्ने लिबरल
बाइबल आलोचकहरूलाई यस
खोजले गतिलै झट्का
दिएको छ । यस खोजमा
“यहोवे” शब्दलाई प्रस्ट रूपमा
लेखिएको छ जुन
परमेश्वरको नाउँ हो
। “यहोवे” शब्दलाई
उल्लेख गर्ने यो खोज
दोस्रो प्राचीनतम सन्दर्भ हो
। हाल इस्राएल सङ्ग्रहालयमा राखिएका
यी मुठ्ठाहरू मृत सागरका मुठ्ठहरूभन्दा पाँच सय
वर्ष पुराना छन्
। बाइबल अध्ययनमा
यो सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण
खोजहरूको सूचीमा पर्दछ ।
